Stavanger KaftanBlady 07.02.2019
Z dzisiejszego felietonu szczególnie ucieszą ci z Was, którzy lubią przenosić się w czasie do epoki wielkich wikingów. Są dwie ważne przyczyny, które skłoniły mnie do napisania tego tekstu. Obie są związane z odkryciem archeologicznym z 1979 roku, którego dokonano na terenie hrabstwa Derbyshire, znajdującego się w środkowej Anglii, dokładnie w samym jej centrum.
W 1979 roku do miejscowości Repton w hrabstwie Derbyshire, przybył profesor Martin Biddle wraz z żoną, by zbadać architekturę znajdującego się tam anglosaskiego kościoła poświęconego św. Wystan. Nie spodziewali się że spędzą w tej małej wiosce następne 20 lat swojego życia. Podczas prac odkrywkowych prowadzonych wokół kościoła, archeolodzy dokonali zagadkowego odkrycia. była to masowa mogiła, w której znaleziono szczątki minimum 264 osób. Na początku prac nad znaleziskiem z Repton wszystko wydawało się raczej proste i oczywiste. Artefakty znalezione w grobowcu, wskazywały na to, że jest to mogiła z czasów pierwszej, prowadzonej na wielką skalę, inwazji wikingów na Brytanię.
W latach 873 – 874 ogromna zjednoczona armia wikingów z Danii dokonała inwazji na Anglię. Przedłużające się oblężenie wyspy skłoniło najeźdźców do rozlokowania paru zimowych obozowisk na terenie Anglii. Takich obozowisk było niewiele, a jedno z nich znajdowało się właśnie w Repton. Prace wykopaliskowe na tych terenach rozpoczęto w 1974 roku, a ukończono dopiero 1988. Podczas prowadzonych prac, naukowcy odkryli dużą strukturę ziemną przypominającą szaniec w kształcie litery D, ulokowany na brzegu urwiska w pobliżu rzeki Trent, a jej centralnym punktem jest właśnie stary kościół św. Wystan. (spójrzcie na rycinę poniżej tekstu). Dalsze prace doprowadziły do odkrycia dużej masowej mogiły. I właśnie ta mogiła stała się wielką zagadką, nad którą przez całe dziesięciolecia głowili się historycy i archeologowie. Jak już wspomniałem, w grobowcu znaleziono szczątki co najmniej 264 ludzi, których szkielety były rozczłonkowane i wymieszane ze sobą. Szczątkami tymi zajęli się specjaliści z dziedziny antropologii i kryminalistyki, w celu ustalenia kim byli pochowani tam ludzie i jak zmarli. W wyniku tych prac ustalono, że szczątki te w większości należą do mężczyzn w wieku od późnych nastolatków, do około lat czterdziestu. Mniej więcej co czwarty poskładany szkielet z grobowca był szkieletem kobiety. Nie ulegało wątpliwości, że są to wikingowie z Danii. Brak jakichkolwiek oznak urazów na odkrytych kościach sugeruje, że ludzie ci nie zginęli w wyniku walki, ale raczej są ofiarami jakiejś epidemii. Zarówno miejsce obozowiska, jak i artefakty znalezione w masowej mogile i na terenie całego obozowiska, a także informacje z kronik historycznych, nie pozostawiały wątpliwości, że jest to obóz zimowy wikingów, założony podczas inwazji na Anglię w roku 873. Co zatem sprawiło, że odkrywka ta stała się tak skomplikowaną zagadką dla naukowców?
Po pierwsze, mieli oni problem z „bałaganem” panującym w mogile. Nie był to grobowiec z pola bitewnego, zatem pochowane w nim ciała nie powinny być tak chaotycznie rozrzucone. Po drugie, nie zgadzało się datowanie szczątków, przeprowadzone znaną i skuteczną metodą radiowęglową, która pozwala na bardzo dokładne ustalenie daty, w której ustały funkcje życiowe badanego materiału.
Odpowiedzi na pierwszą wątpliwość dostarczyły badania późniejszej historii Repton. Odnaleziono bowiem dokumenty pochodzące z XVII wieku, w których istnieje zapis o mężczyźnie nazywanym Thomas Walker, trudniącym się poszukiwaniami kamienia, właśnie na terenach okalających Repton. Jeden z zapisów mówi, że Thomas Walker podczas wydobywania z ziemi granitowego głazu, odkrył „szkielet mężczyzny o wysokości 9 stóp” (sprawdziłem, 9 stóp to około 274 cm). Dalej można się dowiedzieć z tych dokumentów, że szczątki te złożone były w kamiennym sarkofagu, w otoczeniu dużej ilości ułożonych starannie obok siebie innych szkieletów. Istnieje zatem bardzo duże prawdopodobieństwo, że to właśnie Thomas Walker spowodował tak wielki bałagan w mogile, wydobywając z niego kamienie. W tym miejscu wspomnę, iż w hrabstwie Derbyshire religia chrześcijańska obecna jest od 650 roku. Zatem pochówki pogańskich wikingów z 873 roku, w przeciwieństwie do tych chrześcijańskich, nie były przedmiotem szacunku i czci.
O ile pierwszą zagadkę udało się rozwiązać dość szybko, o tyle problem datowania szczątków stał się powodem wielu dyskusji. O co dokładnie sprzeczali się naukowcy? Otóż okazało się, że wyniki datowania poszczególnych szczątków różniły się od siebie dość znacznie. Metoda radiowęglowa pozwala na bardzo dokładne datowanie znalezionych kości, jednak w przypadku szczątków z Repton, różnice między niektórymi szczątkami sięgały 300 lat wstecz. To skłoniło naukowców do wysnucia tezy, że odkryty grobowiec skrywał szczątki zmarłych składowanych tam na przestrzeni kilku stuleci. Można by uznać tę tezę za trafną, gdyby nie fakt, że artefakty znalezione przy odkrytych kościach pochodziły wyłącznie z okresu wielkiej inwazji wikingów, co oznaczało że wszystkie szczątki znalezione w mogile muszą pochodzić z tego samego okresu.
Naukowcy potrzebowali aż 30 lat, żeby rozwiązać tę zagadkę. Okazało się, że właśnie w tym przypadku istotną była dieta ludzi pochowanych w Repton, czyli dokładnie to, czym się oni odżywiali. Wikingowie spożywali głównie owoce morza i wraz ze spożywanymi rybami ich układ kostny przyswajał węgiel znacznie starszy, niż ten, który zwykle trafia do organizmu człowieka z pożywienia nie pochodzącego z morza. To właśnie było przyczyną takich różnic w datowaniu izotopem węgla C14. Teraz już wiemy, że należy brać pod uwagę takie właśnie niuanse.
Takie i inne ciekawostki historyczne postaram się odkopać dla Was po wypiciu szklaneczki wyśmienitej irlandzkiej whiskey. Na szczęście wikingowie podczas swoich wypraw do Brytanii oszczędzili tych, którzy znali tajemnicę tego wyśmienitego trunku.
Stavanger KaftanBlady 07.02.2019
