Stavanger KaftanBlady nyheter 02.09.2018
Po napaści Niemiec na Norwegię, Król Haakon VII, wraz z rządem norweskim, ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Gdzie praktycznie natychmiast, zaczęto organizować ruch oporu przeciwko nazistom i marionetkom Quslinga.
Nazistowska propaganda, jeszcze bardziej pogłębiała dramatyczny podział społeczeństwa Norwegii. Bardzo szybko, dostrzeżono konieczność stworzenia kanałów informacyjnych, którymi można dostarczać społeczeństwu, prawdziwe i rzetelne informacje, oraz moralne wsparcie. Na przełomie września i października 1940 roku, w dystrykcie Rogaland, jako jednym z pierwszych w Norwegii, rozpoczęto regularny kolportaż prasy podziemnej.
Jak pierwsza, pojawiła się gazetka „Stritt folk” , wydawana przez trzech pracowników fabryki rowerów w Sandnes, Einar Andreassen, Per Ellingsen'a i Leif Ånestad. Andreassen, był sekretarzem związku zawodowego, i miał dostęp do maszyny do pisania oraz małego powielacza. Pierwsze wydanie gazety, przygotowali i wydrukowali w jadalni w fabryki rowerów, w ilości 500 arkuszy. Z czasem, do grona redakcyjnego, dołączyła narzeczona Einara, Ada Olsen. Krótko po uruchomieniu produkcji i kolportażu, gazeta wydawana była raz w miesiącu (czasem dwa razy w miesiącu) w ilości 3000 egzemplarzy z objętością do 30 stron.
Kiedy Jesienią 1941 roku, na mocy rozporządzenia rządu Qusilinga, zdelegalizowano posiadanie prywatnych odbiorników radiowych w Norwegii, istnienie prasy podziemnej, stało się jeszcze bardziej istotne. Pojawiły się nowe tytułu jak:
„Frihet” w 1941 roku. Redagowany przez Kristian Large Steen.
„Jøssing” w 1942 roku. Redagowana przez zespół redaktorski Sverre Gausland, Per Johnsen, Per Valand Andreas Bergsaker i Einar Rørstad. Wydawany jako tygodnik, w nakładzie 1250 egzemplarzy.
“Patrioten” pojawił się w lutym 1942 roku. Wydawana przez Johna Evertsen w ilości 700 egzemplarzy, a pojawiała się dwa razy w tygodniu.
Zasięg prasy podziemnej, na samym początku, ograniczał się do Stavanger i Sandnes. Bardzo szybko rozprzestrzenił się na cały dystrykt Rogaland. Punktami kolportażowymi, były prywatne domy i hytty w całym dystrykcie. Niebagatelny wkład w dystrybucję prasy podziemnej, mieli pracownicy kolei, przewożąc i przekazując paczki, od Stavanger do Egersund.
Wiosną 1942 roku, Gestapo, rozpoczęło akcję, mającą na celu zlikwidowanie działalności nielegalnych wydawnictw. Na czele akcji, stanął SS-Hauptscharführer Arnold Hölscher. Działania rozpoczęto w obszarze Egersund, i dalej idąc wzdłuż linii kolejowej w kierunku Stavanger, aresztując 80 kolporterów prasy podziemnej. Udało im się też przejąć znaczną część wyposażenia technicznego.
Kolporter Olav Victor, aresztowany pod koniec czerwca 1942 roku. Torturowany przez gestapo, w celu wyciągnięcia informacji na temat siatki dystrybucji, oraz osób finansujących gazety. Popełnił samobójstwo w areszcie, nie wyjawiając tajemnic siatki.
Gunnar Hetland z Sandnes, zaangażowany w wydawanie i kolportaż gazety, został aresztowany w Sand w 1942. Kiedy przewożono go promem do Stavanger 26 października 1942, z rękami skutymi w kajdanki, wskoczył na burtę i utonął.
Na przestrzeni lat 1942 – 1945, wielu działaczy prasowego podziemia, zostało aresztowanych i zesłanych do niemieckich obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen oraz Natzweiler-Struthof.
Zamieszczone zdjęcie, przedstawia wydrążony pień drewna, służący jako kaseta do transportu nielegalnej prasy.
Zdjęcie zaczerpnięte z Norsk hjemmefrontmuseum
Stavanger KaftanBlady nyheter 02.09.2018